ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΤΑΙΩΘΕΙ ΚΑΘΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ

Στις 22 Μαΐου 1821 και μέσα σε συνθήκες πόλωσης και ακραίου διχασμού πραγματοποιείται Γενική Συνέλευση, …παρωδία Συνέλευσης, αφού την Απόφασή της υπογράφουν μόνο 25 συμμετέχοντες. Η απόφαση αυτής της «ιστορικής Συνέλευσης» διασώζεται σε επίσημο έγγραφο και αναφέρει τα ακόλουθα:

«Ημείς άπαντες οι εν τη ημετέρα Νήσω Καλύμνω, ιερωμένοι και λαϊκοί, οικοκυροί, μικροί τε και μεγάλοι την σήμερον με το παρόν ημών κοινόν ενυπόγραφον, φανερώνομεν, όλοι μας με μιαν κοινήν γνώμην και θέλησιν, ότι, επειδή και η περίστασις του καιρού μας εβίασεν τόσον, οπού να μην ημπορώμεν να κάμωμεν αλλέως, αλλά να εξακολουθήσωμεν και ημείς εκείνο το οποίον ηκολούθησαν και όλοι οι λοιποί του γένους μας και υποτάχθημεν εις τας προσταγάς του γένους μας, ου το κράτος είη ανίκητον και θριαμβεύον, το οποίον γένος μας εξαπέστειλεν εξεπίτηδες Απόστολον δια να μας αναγγείλη τας προσταγάς που προστάζοντάς μας δια μέσου της ευγενείας του εις το να συστήσωμεν και ημείς μίαν «Εφορίαν του Γένους» εις την πατρίδα μας, καθώς και οι λοιποί φιλογενείς γείτονές μας έπραξαν. Με τούτο λοιπόν και ημείς όλοι μας με μιαν οικειοθελή γνώμην και θέλησιν ψηφίζομεν δια την αυτήν υπηρεσίαν τα παρόντα άξια υποκείμενα δια την της Εφορίας επίστασιν. Πρώτον μεν τον θεοφιλέστατον και πανιερώτατον Αρχιερέα μας Κύρ- Ιερεμίαν, μετά του Χατζή-Ιω. Βενετούλη και του Ιω. Κασάρα, Χατζή Θέμελιν Παπά-Ιωάννου, Χατζή Αναγνώστην Κουσκούτη, συν τε Χατζή Αναγνώστην –Χ. Θεοδωρή και Αναγνώστην Μιχάλην-Μαντζάρην και διάκον_Γιαλλάφον και εις τα οποία αυτά άξια υποκείμενα δίδομεν όλην μας την καλήν γνώμην, ευπείθειαν και υποταγήν εις όσα αυτή ιερά Εφορία ήθελε μας προστάξει και με χείρας της αυτής Εφορίας πάσαι αι κοιναί υποθέσεις της Πατρίδος μας να εκτελώνται, τόσον έξοδα τε και έσοδα, εις τα οποία έσοδα και έξοδα υποσχόμεθα ημείς όλον το κοινόν να αγροικώνται επάνω εις όλους ημάς, καθώς και όλων σας συνήθεια και ακολουθεί έως τώρα. Υποσχόμεθα δε και ημείς οι άνωθεν ψηφισθέντες Έφοροι οπού να εξακολουθούμεν την επιστασίαν και καλήν διοίκησιν του νησιού μας εν καθαρά συνειδήσει με το κατά Θεόν, χωρίς να πρεντενδάρωμεν δια πληρωμήν του κόπου μας μέχρις ενός οβολού. Επί τούτο λοιπόν εγένετο το παρόν ημών κοινόν ενυπόγραφον γράμμα και επεδόθη εις χείρας της ιδίας Εφορίας εις την της αληθείας βεβαιοτέραν ένδειξιν».

1821 –Μαΐου 22- Κάλυμνος.

Ακολουθούν 25 υπογραφές πολιτών.

Ο ΔΙΠΛΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΗ ΙΕΡΕΜΙΑ ΠΑΤΕΛΛΑΚΗ

Είναι φανερό ότι ο Δεσπότης Ιερεμίας Πατελλάκης συνειδητά …παίζει διπλό παιχνίδι. Από τη μια στέλλει στην Πάτμο επιστολές με περιεχόμενο άκρως επαναστατικό, και κατ΄ουσίαν παραπλανητικό, κι από την άλλη ηγείται της ομάδας των «νουνεχών» (προκρίτων κυρίως) που θεωρούν την επανάσταση πρόωρη. Δεσπότης και πρόκριτοι προσπαθούν να αποτρέψουν το λαό από κινητοποιήσεις με την πειθώ αλλά και με τη βία. Ακολουθούν παρελκυστική πολιτική με σχέδιο. Έτσι παγιδεύουν, εξουδετερώνουν και πνίγουν κάθε επαναστατική κίνηση. Γιατί το κάνουν αυτό; Ή για να μην προκαλέσουν τη μήνι των Τούρκων ή για να μη θέσουν σε κίνδυνο τη δική τους εδραιωμένη καλοπέραση ή από προνοητικότητα και σωφροσύνη. Παράλληλα, για να θολώσουν τα νερά και για να μην κατηγορηθούν για αντεπαναστατική δράση, προβαίνουν σε κινήσεις συμβολικές αλλά και ουσιαστικές ταυτόχρονα.

Δηλαδή: Μόλις ιδρύθηκε η «Εφορία του Γένους», για την οποία μιλήσαμε παραπάνω, άρχισαν εκούσιες συνεισφορές των πολιτών για τον αγώνα. Αυτές αποστέλλονταν από την Αρχή, με δικά της μέσα, στο Γενικό Ταμείο της Εθνικής Κυβερνήσεως. Αυτές οι συνεισφορές των νησιωτών, των Αιγαιοπελαγιτών, προορίζονταν για τις δαπάνες του Ελληνικού Στόλου. Σε επίσημο βιβλίο προϋπολογισμού εσόδων της Ελλάδος της 12ης Απριλίου του 1823, όπου αναγράφονται ποσά από τα νησιά μας, για την Κάλυμνο σημειώνεται ποσό συνεισφοράς 16.000 γροσίων.

Κατά συνέπεια η επανάσταση στραγγαλίστηκε εκ των έσω. Δεν εκδηλώθηκε, δε γενικεύτηκε, δεν ακούστηκε!

Τούρκοι κυβερνητικοί δεν υπήρχαν στην Κάλυμνο, εκτός από τον Αγά που έμενε στο Κάστρο. Αυτός θορυβήθηκε από τις ασυνήθιστες κινητοποιήσεις και φοβισμένος παρέμενε κλειστός μέσα στην Καστροπολιτεία. Στις επίμονες, δε, ερωτήσεις του για τα αίτια αυτής της κινητικότητας, δεχόταν τις παραπλανητικές εξηγήσεις των δικών μας που τον καθησύχαζαν, λέγοντάς του ότι η συγκέντρωση όπλων και πολεμοφοδίων οφειλόταν στην ανάγκη αντιμετώπισης κλεφτών και πειρατών.

Αξίζει να προσθέσουμε ότι πίσω από τη Λαγκάδα, στον οικισμό του Αβελή, ζούσαν λίγες Τουρκικές οικογένειες, που ήταν εκτουρκισθέντες χριστιανοί, η προέλευση των οποίων, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν η αντικρινή Ανατολή. Με τον καιρό αυτές οι οικογένειες είχαν ενσωματωθεί στον τοπικό πληθυσμό, συζούσαν αρμονικά και αισθάνονταν Καλύμνιοι. Σιγά- σιγά, την ίδια περίοδο, άρχισαν να βαπτίζονται και να αποβάλλουν εξολοκλήρου την εκ καταγωγής τους τουρκική συνείδηση. Γι΄αυτό και δεν παρατηρήθηκε κανένα επεισόδιο εναντίον τους.

Είναι απαραίτητο εδώ να παρουσιάσομε την καθοριστική συμβολή του σώφρονα-κατά τον ιερέα Κλεάνθη Ζερβό- Καλύμνιου Χατζηδιάκου Ιωάννη Χατζηθεοδώρου, που με κίνδυνο της ζωής του φρενάρισε, αναχαίτισε την ορμή των τολμηρών οπαδών του Μιχάλη Ρεΐση. Είναι ένα πρόσωπο που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στα τοπικά γεγονότα της πρώτης χρονιάς. Ο ίδιος, ο Χατζηθεοδώρου, επανέρχεται στο προσκήνιο από την 24η μέχρι την 28η Αυγούστου του 1824. Και να πώς:

Όταν ελλιμενίστηκαν στο νησί, τον Αύγουστο του 1824, οι διψασμένοι για τούρκικο αίμα Έλληνες πεζοναύτες, που ήταν πληρώματα πλοίων, προπομπών αυτών της αρμάδας του Μιαούλη, ζήτησαν να τους παραδοθεί ο τότε Αγάς. Με πρωτοβουλία και ευθύνη του Γιάννη Χατζηθεοδώρου ο Αγάς φυγαδεύτηκε με ασφάλεια μέσω των Βλυχαδιών στην Κω.

Αυτή η πολύ σημαντική λεπτομέρεια διασώθηκε μέσα από τον επικήδειο που εκφωνήθηκε αργότερα γι΄αυτόν-τον Χατζηθεοδώρου-από τον πατέρα Κλεάνθη Ζερβό (1869 ή 1870), ο οποίος επικήδειος αποτελεί μνημείο του πνεύματος εκείνου του καιρού. Θυμίζουμε ότι ήταν η χρονιά (1869) που επιβλήθηκε στην Κάλυμνο βιαίως και με τη στρατιωτική επιδρομή του Αχμέτ Πασά η Καϊμακαμία και καταλύθηκαν τα προνόμια της Μακτού. Η χρονιά που κτίστηκε Τουρκικό Διοικητήριο και τοποθετήθηκε στην Κάλυμνο Τουρκική Αστυνομική Αρχή.

Απ΄αυτόν, λοιπόν, τον επικήδειο επιλέγουμε κάποια αποσπάσματα, που αποτελούν προσωπικές, ασφαλώς, κρίσεις του συντάξαντα, εδράζονται όμως σε ιστορικά γεγονότα, στα οποία είχε πρωτοστατήσει ο κηδευόμενος και εξ αυτού του λόγου έχουν αξία:

« […] τότε επήλθε εις την ψυχήν τινων συμπολιτών μας η ιερά όρεξις εκείνη, να υψώσωσιν ούτοι σημαίαν επαναστατικής δράσεως, επιθυμία καθεαυτήν μεγάλη και αγία, αλλ΄όμως παράλογος και ολεθρία, ήτις εν ακαρεί θα ηδύνατο να ρίψη εις τον αέρα τον βράχον τούτον χωρίς ολότελα να παράσχη μηδέν το καλόν.

Εν τούτοις οι συμπολίται εκείνοι ώρμων εις την πραγματοποίησιν της επιθυμίας των ταύτης, ήτις έμελλε να αφανίσει τον τόπον.

Μόνον ο Χατζή-Διάκος παρέστη τότε και με θάρρος απαράμιλλον αντέστη εις το ολέθριον φρόνημά των, υποδείξας εις οίον έμελλον να ρίψωσι βάραθρον την ασθενή των πατρίδα με το σχέδιόν των τούτο, ενώ κανέν ολοτελώς δεν θα έφερον καλόν, ούτε εις την μεγάλην πατρίδα των. Και συνασπίσας τους τότε οικοκυραίους, επολέμησε με αυτής του της ζωής την θυσίαν, την ιδέαν εκείνην, ην επί τέλους εματαίωσε. Υπεδείκνυε δε και ποιος προσφορώτερος εις αυτούς τρόπος, να συνδράμωσι τους αγωνιζομένους αδερφούς των, προτρέπων αυτούς εις εράνους υπέρ αυτών.

[…]Εν ονόματι της Πατρίδος, λέγει ο Χατζή-Διάκος, ας φονεύσωσι μάλλον ημάς οι αδερφοί μας και να σώσωμεν την πατρίδα, παρά η πατρίς μας όλη να περάσει από το σπαθί του Τούρκου.

Δεν κρέμεται η σωτηρία της Ελλάδος, έλεγεν εις τους αντιλέγοντας φιλελευθέρους νεανίας, εις την ζωήν ενός Τούρκου. Δεν τον παραδίδομεν, διότι εν τη σωτηρία του έγκειται η σωτηρία του τόπου μας. Φονεύσατέ με, δεν αφήνω όμως, ενώ ζω, να γίνει θύμα αθώον η πατρίς μου…».

2ο ΚΑΙ 3ο ΕΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Κατά το δεύτερο έτος της Επανάστασης (1822) οι Καλύμνιοι συνεχίζουν να δηλώνουν υποταγή στους Τούρκους για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Εντούτοις, καταβάλλουν, παράλληλα, εισφορές στο Γενικό Ταμείο της Επαναστάσεως. Κατά συνέπεια δέχονταν τους επιτρόπους, τους εφόρους κ.ά. του επαναστατημένου Έθνους. Τον Απρίλιο αυτού του έτους η Κάλυμνος εντάχθηκε διοικητικά στην επαρχία των Σποράδων. Στα 1823 το νησί αποτέλεσε τμήμα της Επαρχίας της Πάτμου.