Ενα εκτεταμένο σύνολο άρθρων δημοσίευσε πρόσφατα το κορυφαίο περιοδικό National Geographic που αναφέρεται στην ανάπτυξη της αναρρίχησης στο νησί μας, με αφορμή την εισαγωγή της στα ολυμπιακά αθλήματα. Μπορείτε να το διαβάσετε παρακάτω.
Γνωστή παλαιότερα για τη συγκομιδή θαλάσσιων σφουγγαριών υψηλής ποιότητας, το ελληνικό νησί της Καλύμνου είναι τώρα ένας από τους κορυφαίους προορισμούς στον κόσμο για αθλητική αναρρίχηση, ένα νέο ολυμπιακό άθλημα.
Πως η αναρρίχηση έδωσε ζωή σε ένα ελληνικό νησί
H Κάλυμνος που προηγουμένως ήταν γνωστή για τους σφουγγαράδες της, τώρα στρέφει την προσοχή προς τα βουνά της. Για περισσότερα από 50 χρόνια ο Αντώνης Καμπουράκης ξυπνούσε το χάραμα φορούσε βατραχοπέδιλα και τη μάσκα του και βουτούσε βαθιά στη θάλασσα του Αιγαίου. Ο σκοπός του, να συλλέξει τα πολύτιμα σφουγγάρια που συντηρούσαν οικονομικά το ελληνικό νησί της Καλύμνου για αιώνες.
Είναι ένας από τους πολλούς ντόπιους που είναι δεμένοι με αυτή την παραδοσιακή δουλειά η οποία περνούσε συνήθως από γενιά σε γενιά. Όταν μία καταστροφική νόσος ξεκίνησε να μειώνει σημαντικά τον αριθμό των σφουγγαριών το 1986 η κύρια πηγή εσόδων των νησιωτών, κατέρρευσε.
Αλλά μετά η προσοχή στράφηκε αλλού-στο τοπίο του νησιού, στους απότομους βράχους, στις σπηλιές με τους σταλακτίτες, τα ασβεστολιθικά πετρώματα και την απίστευτη θέα από την κορυφή.
Πλέον το άγονο αλλά γραφικό νησί είναι ένας από τους πρώτους προορισμούς στον κόσμο για αθλητική αναρρίχηση, ένας τύπος αναρρίχησης στον οποίο οι διαδρομές είναι προαφαλισμένες.
Η δραστηριότητα αυτή έχει βοηθήσει στην αναζωογόνηση της τοπικής οικονομίας, αφού τραβάει την προσοχή τόσο ερασιτεχνών όσο και επαγγελματιών του είδους, ενώ έχει αποσπάσει την παγκόσμια προσοχή φέτος καθώς έχει προστεθεί στα Ολυμπιακά αθλήματα.
Πολιτισμός βυθισμένος στη θάλασσα
Η σπογγαλιεία ήδη αναφέρεται στα Ομηρικά Έπη τον 8ο αιώνα π.Χ και ασκείται στην Κάλυμνο από το 1800. Οι σφουγγαράδες απέκτησαν θρυλική φήμη βουτώντας πάνω από 50 μέτρα βάθος χρησιμοποιώντας εφευρετικές αλλά επικίνδυνες τεχνικές, από την κατάδυση με τη χρήση μιας μαρμάρινης πέτρας, μέχρι την κατάδυση με τη βοήθεια ενός μακριού αεραγωγού που τους έδινε αέρα από την επιφάνεια.
"Αν και σκληρή και επικίνδυνη για μένα, η δουλειά αυτή ήταν απολαυστική. Περίμενα όλη την ημέρα για να έρθει η ώρα να βουτήξω στη θάλασσα", λέει ο ογδοντάχρονος Καμπουράκης. "Για 52 χρόνια συνέχιζα να βουτάω για σφουγγάρια πολλές φορές την ημέρα. Αλλά πληρώνει καλά η δουλειά. Ανέθρεψα έξι κόρες κι αγόρασα σπίτια για τις οικογένειές τους” αναφέρει ο Καμπουράκης, του οποίου η μορφή χρησιμοποιήθηκε σε ένα άγαλμα προς τιμήν των σφουγγαράδων του νησιού.
Καθώς οι σφουγγαράδες βουτούσαν, οι έμποροι πωλούσαν τον καλύμνικο χρυσό στις αγορές όλου του κόσμου. "Υπήρχαν περίπου 200 με 250 σφουγγαράδικα που έπλεαν σε όλη την Ελλάδα και στην Ανατολική Μεσόγειο", λέει ο Νικόλας Παπαχατζής, έμπορος σφουγγαριών. "Πλέον έχουν μείνει ελάχιστα."
Η διαρκής σπογγαλιεία για δεκαετίες, η νόσος των σφουγγαριών που χτύπησε τη δεκαετία του 1980 και η αυξημένη συχνότητα έντονων κλιματικών αλλαγών από το 1990, συνέβαλαν στην εξαφάνιση της σπογγαλιευτικής βιομηχανίας.
Τώρα πλέον τα σφουγγάρια στην περιοχή είναι σπάνια, αλλά παρόλα αυτά το εμπόριο σφουγγαριών ακόμα ανθίζει. Λόγω της τεχνογνωσίας των ντόπιων, τα σφουγγάρια από όλες τις περιοχές του κόσμου έρχονται και επεξεργάζονται εδώ. "Όλα γίνονται με το χέρι, το καθάρισμα, το πλύσιμο και το ψαλίδισμα" λέει ο Παπαχατζής. "Η Κάλυμνος ευθύνεται για το 80% της παγκόσμιας εξαγωγής, ενώ εισάγει και σφουγγάρια από τροπικά νερά για να καλύψει τη ζήτηση. Ένα Μεσογειακό σφουγγάρι παρόλα αυτά έχει αξεπέραστη ποιότητα και διάρκεια ζωής 10 ετών", αναφέρει.
Καθώς η παγκόσμια προσοχή στρέφεται στη μείωση της χρήσης πλαστικών, τα φυσικά σφουγγάρια φαίνονται ως μία βιώσιμη λύση σε σχέση με τα τεχνητά. "Παρόλα αυτά οφείλουμε να φροντίσουμε τους υπολειπόμενος κατακερματισμένους πληθυσμούς σφουγγαριών" λέει ο Θάνος Νταϊλιάνης, θαλάσσιος βιολόγος στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών.
"Για να συνεχιστεί η αλιεία με σφουγγάρι είναι επιτακτική ανάγκη να θεσπιστούν υγιή συστήματα διαχείρισης και βιώσιμες πρακτικές σε εσωτερικούς χώρους", λέει. "Κόβοντας τμήμα του σφουγγαριού αντί να το ξεριζώνουν ολόκληρο από τη βάση του, έχει αποδειχθεί ότι ελλαττώνει τον αντίκτυπο της αλιείας, αφού αφήνει ένα τμήμα του να αναγεννηθεί."
Ο Νταϊλιάνης επίσης συμβουλεύει για το σχηματισμό προστατευμένων ζωνών, οι οποίες όπως λέει θα έχουν σημαντικά μακροχρόνια οφέλη, βοηθώντας στην ανασύσταση περιοχών στις οποίες έχουν εξαντληθεί τα σφουγγάρια.
Η άνοδος της αθλητικής αναρρίχησης
Ενώ η σπογγαλιεία φθίνει, μία εντελώς διαφορετική βιομηχανία αναπτύσσεται κατά μήκος της ακτογραμμής του νησιού. Κίτρινοι και πορτοκαλί βράχοι ορθώνονται από τη θάλασσα, τράβηξαν την προσοχή του ιταλού αναρριχητή Andrea di Bari, όταν έκανε διακοπές στην Κάλυμνο το 1996. Μαγεμένος από την υψηλή ποιότητα του βράχου, επέστρεψε την επόμενη χρονιά με συνεργάτες αναρριχητές για να ανοίξουν 43 διαδρομές.
Φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν από το φωτογράφο Andrea Galo, τράβηξαν την προσοχή περισσότερων αναρριχητών. Έπειτα ο Άρης Θεοδωρόπουλος, ορειβάτης, εκπαιδευτής αναρρίχησης και συγγραφέας του Αναρριχητικού Οδηγού της Καλύμνου συνεργάστηκε με τη με το δήμο ώστε να γίνει η Κάλυμνος ενας αξιόπιστος αναρριχητικός προορισμός.
"Το 1999 παρατηρήσαμε κάποιους περίεργους τύπους με παράξενο εξοπλισμό και μετά τους είδαμε να κρέμονται από τους βράχους" λέει ο Γιώργος Χατζησμάλης, επικεφαλής στο γραφείο τουρισμού του δήμου. "Σύντομα αρχίσαμε να ψάχνουμε για τις παρεμβάσεις στις οποίες μπορούσαμε να κάνουμε για να αναπτυχθεί αυτό- να ανοίξουμε νέες διαδρομές, να τις συντηρήσουμε και να οργανώσουμε ένα αναρριχητικό φεστιβάλ."
Το πρώτο φεστιβάλ έγινε το 2000 και έκτοτε έχουν γίνει 13 ακόμα με τα μεγαλύτερα ονόματα του αναρριχητικού κόσμου να ανεβαίνουν στις πιο εντυπωσιακές διαδρομές και να δημιουργούν νέες. Σήμερα υπάρχουν περίπου 90 τομείς, 3900 διαδρομές οι οποίες ποικίλουν σε δυσκολία, από αρχάριους έως επαγγελματίες. Το γειτονικό νησί της Τελένδου προσφέρει ακόμα 7 τομείς και 800 διαδρομές.
"Οι αριθμοί όλο και αυξάνονται", λέει ο Λουκάς Ντουρντουρέκας, πρόεδρος της εθελοντικής ομάδας διάσωσης Καλύμνου και κορυφαίος εκπαιδευτής αναρρίχησης. “Ο συνδυασμός των μεγάλων κάθετων τοίχων των βράχων με αρνητική κλίση, η μεγάλη ποικιλομορφία και η μικρή απόσταση των σημείων και φυσικά η μαγευτική θέα είναι κάτι μοναδικό”, αναφέρει.
Παρόλα αυτά οι αναρριχητές δεν χρειάζεται να είναι επαγγελματίες. Οι εύκολα προσβάσιμες διαδρομές προσφέρουν διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας και στυλ από αυτούς που ψάχνουν την αδρεναλίνη μέχρι εκείνους τους πιο προσεκτικούς ερασιτέχνες ή όσους έρχονται οικογενειακώς.
"Η Κάλυμνος προσφέρει απίστευτες διακοπές κατάλληλες για τους αρχάριους", αναφέρει ο κορυφαίος Αμερικανός αναρριχητής Alex Ηonnold προηγουμένως στο National Geographic. "Εχει αυτές τις τεράστιες σπηλιές με τεράστιους σταλακτίτες που ομορφαίνουν τους ασβεστόλιθους και μετά μπορείς να πας για κολύμπι στη θάλασσα- είναι πραγματικά υπέροχο"
Η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι οι καλύτερες εποχές για αναρρίχηση, αλλά το κλίμα του νησιού είναι ήπιο όλο το χρόνο. "Η άνοδος της αναρρίχησης οδήγησε στην επέκταση της τουριστικής σεζόν, από 3-4, στους 8 μήνες τουλάχιστον", λέει ο Νικόλας Τσαγκάρης, πρόεδρος των ξενοδόχων Καλύμνου, "Φέρνοντας όλες τις θετικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία"
Περίπου 12.000 αναρριχητές έρχονται κάθε χρόνο να δοκιμάσουν τις ικανότητές και τις αντοχές τους. Κάποιοι από αυτούς αγόρασαν σπίτια στο νησί και άλλοι έμειναν κατά τη διάρκεια της καραντίνας εδώ. "Οι δεσμοί μεταξύ των αναρριχητών και των ντόπιων είναι δυνατοί" λέει ο Χατζησμάλης. "Αναπτύσσονται προσωπικές σχέσεις-οι επισκέπτες δεν είναι ξένοι". Η Κάλυμνος επίσης έχει γίνει γνωστή ως τόπος διακοπών για μη αναρριχητές, για ψάρεμα, κατάδυση ή κολύμπι.
Βιώσιμο τουριστικό μοντέλο;
Παρόλο που η θάλασσα συνεχίζει να παίζει ζωτικής σημασίας ρόλο στο νησί, η δημοφιλία των βράχων ήρθε για να μείνει, ειδικά τώρα που πανδημία έχει δώσει νέα έμφαση στους ταξιδιωτικούς προορισμούς που προσφέρουν εξωτερικές δραστηριότητες.
"Τα βουνά μας πριν ήταν κατάρα. Δυσπρόσιτα κι άγονα. Τώρα έχουν γίνει ευλογία." λέει ο Δήμαρχος Δημήτρης Διακομιχάλης. "Ο σκοπός μας είναι να τα αξιοποιήσουμε με κάθε τρόπο, όπως είναι η ανάπτυξη της ορειβασίας και του mountain bike"
Η Κάλυμνος έχει καθιερωθεί στον παγκόσμιο αναρρηχητικό χάρτη αλλά για να είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα, πρέπει να ασφαλιστεί η φυσική κληρονομιά του νησιού. Το 2018 καθιερώθηκε το Πρωτόκολλο νέων διαδρομών, ως μία προσπάθεια να αποτρέψει την ανεξέλεγκτη επέκταση, την εγγύηση της ασφάλειας και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.
"Δεν έχουν γίνει παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον και οι αναρριχητές, που είναι ευαισθητοποιημένοι περιβαλλοντικά, το εκτιμούν αυτό" λέει ο Χατζησμάλης. "Όσο υπάρχει σεβασμός σε τοποθεσίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και παλαιών σχηματισμών όπως οι σταλακτίτες της Grande Grotta, μπορούν να αποφευχθούν πιθανές προκλήσεις."
Με την επαναφορά του παγκόσμιου τουρισμού, οι ντόπιοι βλέπουν να διαμορφώνεται θετικά το μέλλον της αναρρίχησης στην Κάλυμνο και ίσως πέρα από αυτήν. "Με φροντίδα και συντήρηση των διαδρομών που υπάρχουν αλλά και αυτών που θα γίνουν" λέει ο Λουκάς, " Η Κάλυμνος μπορεί να γίνει πρότυπο και για άλλους προορισμούς "
Μετάφραση: Kalymnosnow.gr
